Verering Odulphus met processie

Ontstaan

Het vroegste jaartal dat in verband kan worden gebracht met de verering van Odulphus is 1150. In een ongedateerde, vermoedelijk omstreeks 1480 geschreven brief van het Oirschotse kapittel aan het kapittel van Oudmunster in Utrecht is sprake van de plaatsing van de relieken- van Bodgesus, de vader van Odulphus. De brief vermeldt dat de relieken in 1150 in een nieuw reliekschrijn werden geplaatst. Dit zal gebeurd zijn naar aanleiding van de verheffing van zijn zoon. Schutjes verwijst naar een korte aantekening uit hetzelfde jaar waaruit zou blijken dat Bodgesus toen 'reeds vele eeuwen [samen met zijn zoon?] in de kerk van Oirschot in vereering stond'. Uit een testament van 1421 blijkt, dat er toen reeds in Best een groep mensen bezig was met de voorbereiding van de bouw van een stenen kerk ter ere van Odulphus. In 1428 en 1431 blijkt deze groep een eigen bestuur te hebben, dat erin slaagde om in 1437 de kapel te realiseren. Uit deze groep kan het St. Odul-phusgilde (pas veel later een handboogschuttersgilde) gegroeid zijn, dat blijkens zijn gildekaart van 1531 zeer nauw met de 'Sunte-Odulphuscapelle' verbonden was. Het leverde belangrijke financiële bijdragen aan de kapel en speelde een rol in de processies, die gehouden werden 'opten kermis-dach van Best en op Sunte-Odulphusdach'.

Op 7 december 1553 willigde de bisschop van Luik, Georgius van Oostenrijk, het verzoek van de inwoners van de Oirschotse buurtschappen Aarle, Naastenbest en Verrenbest in om de kapel te verheffen tot parochiekerk. Tevens verleende hij een aflaat van veertig dagen, te verdienen door hen die op de dag van de wijding van de kapel, op de eerste zondag na het feest van St. Dionysius, en op de feestdag van St. Odulphus de kapel bezochten om daar een onzevader en drie weesgegroeten te bidden en een bijdrage te schenken voor het herstel van de kapel.De inbreng van het kapittel te Oirschot

Voor 1553 was St. Odulphus (12 juni) voor het Oirschotse kapittel reeds de voornaamste feestdag en trokken het kapittel en de parochie Oirschot met de reliek van Odulphus in processie naar Best. De verlening van parochiale rechten aan de kerk van Best was tegen de zin van het kapittel, dat daarom deze processie staakte.

In het algemeen winterkapittel van 1 december 1626 besloot het Oirschotse kapittel om het feest van Odulphus weer te gaan vieren als een 'dekenaal feest', dat wil zeggen een feest van de hoogste categorie, waarbij de kapitteldeken de hoogmis celebreerde. In het oudste parochieregister van Best tekende pastoor Willem van Heerbeeck bij de jaren 1626/1627 deze beslissing aan, waarbij hij vermeldde van oude mensen gehoord te hebben, dat tot 1553 dit feest werd gevierd door in een omvangrijke processie met de reliek van Odulphus van Oirschot naar Best te trekken. In het zomerkapittel van 14 mei 1629 besloot het kapittel om voortaan het feest van Odulphus in het koor van de kerk te Oirschot te vieren op de eigenlijke dag, 12 juni, maar de processie en het openbare feest in Best te verplaatsen naar de volgende zondag.

De verering te Best in de 17e en 18e eeuw

De verering te Best had enkele jaren eerder al een nieuwe impuls gekregen nadat pastoor Willem Heerbeeck in 1620 de reliek (een vingerkootje) van Odulphus had verworven. Na de val van 's-Hertogenbosch in 1629 werden de processie en de publieke viering van het feest van Odulphus in Best nagenoeg onmogelijk gemaakt. Ofschoon er weinig bekend is over de verering in de 17e en de 18e eeuw, weten we uit schaarse gegevens dat deze tegen de verdrukking in is blijven voortbestaan. Zo wordt in een visitatieverslag uit 1686 van de classis Oirschot-Best gemeld:

'de paapse diensten sijn ook aldaar [Oirschot en Best] publijck als overal maar daarenboven is aldaar extraordinaris processie ende een seer groot besoeck van St. Anna capel [⟶ Aarle] ende soo men abusivelijck seght van onse L. Vrouwe aan den Eijck [⟶ Oirschot], alsmede van St. Odulph [Best] ende St. Anthonis [⟶ Straten]'.

In 1723 verleende de paus een volle aflaat aan degenen die op Odulphusdag, 12 juni, tussen de eerste vespers en zonsonder-gang op de feestdag de schuurkerk van Best bezochten.

Naast de kerk bevond zich de Odulphusput, die blijkens Hanewinkel in 1802 nog bestond maar korte tijd later moet zijn gedempt. Schutjes merkt over deze put op dat 'die eeuwen lang een voorwerp van vereering was geweest'. Ook Van den Akker merkt op: '[...] in haar nabijheid [van de kerk] was eertijds een put die wegens de wonderdoende kracht die de Heilige aan het water zou hebben medegedeeld, zeer vermaard was'.

Het Odulphusgilde, dat zich na zijn oprichting in de 16e eeuw ten dienste stelde van de Odulphuscultus, is in de 18e eeuw getransformeerd tot een handboogschuttersgilde. Het gilde laat in de 20e eeuw jaarlijks nog een mis opdragen.

19e en 20e eeuw

In de 19e en 20e eeuw lijkt de verering van Odulphus in hoofdzaak een lokale aangelegenheid te zijn geweest. Omstreeks 1840 deed te Best over Odulphus de legende de ronde: Odulphus was onderweg naar huis, omdat hij in Oirschot op de kapittelschool zat. Daar was een prijs uitgeloot voor de beste leerling en dat was hij, maar hij had die prijs niet gekregen. Wat hij zich toen afvroeg was. wat wil ik eigenlijk, wil ik zulke prijzen of wil ik later in de hemel komen? Toen kwam een engel om hem te belonen met een gouden appel [ of 3 appeltjes] omdat hij een goede beslissing genomen had!De akker waar deze ontmoeting had plaatsgevonden, werd de St. Odulphusakker genoemd. De parochie bezit een vaandel met een afbeelding van Odulphus, dat uit de eerste helft van de 19e eeuw stamt. Of dit vaandel is gebruikt voor een specifieke Odulphus processie of dat het slechts werden meegedragen in de sacramentsprocessie, is niet bekend. Wel geeft het blijk van een bijzondere lokale verering omstreeks 1850.

Toen in september 1944 Best in de frontlinie kwam te liggen en een groep inwoners toevlucht had gevonden in de kelder van het pensionaat Nazareth, staken de zusters soms een kaars op bij de beelden van St. Odulphus, O.L. Vrouw van Fatima en het H. Hart.

Enkele nog in Best verkrijgbare devotieprentjes geven uitdrukking aan verering voor Odulphus in Best en Oirschot en in het bisdom 's-Hertogenbosch. Een naoorlogs prentje heeft als onderschrift 'S. Odulphus Patroon van Bost [sic], b.v.o.'

Sinds 1979 wordt op initiatief van pastoor H. Maas weer een Odulphusprocessie gehouden op de zondag na 12 juni. Hierbij worden onder meer enkele 19e-eeuwse processievaandels meegevoerd. Aanvankelijk trok de processie naar het H. Hartplein en vanaf 1991 naar het Vuurdoornplein, waar een openluchtmis wordt gevierd met enkele honderden deelnemers uit Best, Oirschot en omgeving.

Aard van de verering

De processie voorafgegaan door de Suisse vertrekt vanaf de St.Odulphuskerk. Belangrijk onderdeel van de verering is het relikwie dat meegedragen wordt: een vingerkootje van Odulphus in een zilveren handje. In de processie lopen de Burgemeester en een aantal wethouders mee, het kerkbestuur en het St. Odulphusgilde, “bruidjes”, aangekleed door vrijwilligers, vaandeldragers en de harmonie Sint-Cecilia. De bezitters van voortuintjes langs de route en het Vuurdoornplein, versieren, op verzoek, hun tuintjes met geel-witte vlaggetjes.

Op het Vuurdoornplein vindt in de openlucht een plechtige Eucharistie viering plaats die opgeluisterd wordt door harmonie St.Cecilia en een van de koren.