Titus Brandsmastraat

Titus Brandsma werd geboren in 1881 in Bolsward als zoon uit een Rooms-katholiek boerengezin. Na zijn middelbare school in 1898 trad hij in bij de karmelieten en nam hier de naam Titus aan. In 1905 werd hij priester gewijd. Tussen 1906 en 1909 studeerde hij in Rome en promoveerde daar tot doctor in de filosofie.

Docentschap en journalistiek

Terug in Nederland doceerde Titus Brandsma filosofie, sociologie en kerkgeschiedenis aan het studiehuis van de karmelieten in Oss. Hij werd ook hoofdredacteur van het  nieuwsblad voor Oss en omgeving “De Stad Oss” en stichtte een katholieke HBS, het huidige Titus Brandsma-lyceum, in diezelfde stad. Als lid van het hoofdbestuur van de orde speelde Titus een belangrijke rol bij de vernieuwingsbeweging onder de karmelieten in Nederland. In zijn hoedanigheid van geestelijk adviseur van de Nederlandsche Rooms-Katholieke Journalistenvereeniging had hij een groot aandeel in de modernisering van de katholieke dagbladpers en in betere arbeidsvoorzieningen voor katholieke journalisten. Zijn voorstellen tot het oprichten van een journalistenopleiding kregen pas na zijn dood gestalte.

Karmelitaanse mystiek

Brandsma ontwikkelde zich tot een groot kenner van de Karmelitaanse en middeleeuws-Nederlandse mystiek. Kern van zijn opvatting omtrent mystiek: God is verborgen aanwezig, in iedere mens én in de gehele schepping. Alles is in God en God is in alles. Daarom staat de mysticus niet los van het alledaagse leven, maar staat hij of zij er juist voluit in.

Hoogleraarschap

In 1923 werd Brandsma hoogleraar aan de in dat jaar gestichte Katholieke Universiteit Nijmegen, de huidige Radboud Universiteit. Hij doceerde er wijsbegeerte en ‘geschiedenis van de vroomheid’, lees: mystiek. Hij vervulde tal van academische functies en was tijdens het collegejaar 1932/33 rector magnificus. In deze hoedanigheid hield hij een rede over het godsbegrip in de moderne tijd die sterk de aandacht trok. 

In 1923 werd Brandsma hoogleraar aan de in dat jaar gestichte Katholieke Universiteit Nijmegen, de huidige Radboud Universiteit. Hij doceerde er wijsbegeerte en ‘geschiedenis van de vroomheid’, lees: mystiek. Hij vervulde tal van academische functies en was tijdens het collegejaar 1932/33 rector magnificus. In deze hoedanigheid hield hij een rede over het godsbegrip in de moderne tijd die sterk de aandacht trok. 

Verzet

Al voor het uitbreken van de oorlog waarschuwde Brandsma via publicaties in dag- en weekbladen en tijdens lezingen en colleges voor de gevaren van het nationaalsocialisme, rassenhaat en ophitsing. Hij veroordeelde de anti-Joodse maatregelen van het Hitlerregime zowel reeds voor als tijdens de bezettingstijd. Tijdens de oorlog verzette hij zich tegen het verwijderen van Joodse leerlingen en bekeerlingen van katholieke middelbare scholen en was hij de bedenker van het verbod dat de Utrechtse aartsbisschop Jan de Jong uitvaardigde tegen het opnemen van NSB-advertenties in de r.k. dagbladen.

Arrestatie en overlijden

Als gevolg van zijn verzet tegen de Nazi’s werd pater prof. Brandsma op 19 januari 1942 door de Gestapo gearresteerd. Via een tocht langs de ‘Oranje’-gevangenis in Scheveningen, kamp Amersfoort en de strafgevangenis van Kleef kwam hij tenslotte in het beruchte concentratiekamp Dachau terecht. Uit de getuigenis van mede gevangenen en kampgenoten was Titus Brandsma een grote morele, spirituele en daadwerkelijke steun voor zijn medegevangenen. Na enkele weken van ontberingen en mishandelingen werd hij – hij had heel zijn leven al een broze gezondheid - uitgeput en doodziek in het kamphospitaal opgenomen. Na wat medische experimenten maakte een kamparts met een dodelijke injectie daar een einde aan zijn leven.

Nagedachtenis

Eind 2005 werd Titus Brandsma door de bevolking van Nijmegen uitgeroepen tot de Grootste Nijmegenaar aller tijden. In Nijmegen staat ook de Titus Brandsma Gedachteniskerk, waarin door de kunstenaars Arie Trum en Coen Tuerlings ontworpen wandpanelen over het leven en de geestelijke weg van Titus Brandsma te zien zijn, evenals daarmee corresponderende vitrines met voorwerpen en documenten uit zijn leven. De Radboud Universiteit Nijmegen herbergt te zijner nagedachtenis een Titus Brandsma Instituut.

Zijn verering beperkt zich niet tot Nederland. Zo hangt in een kerk van Karmelieten in Gdańsk in Polen het portret van Titus Brandsma aan de muur. In Frankrijk is een straat in Nantes omgedoopt tot Allée Titus Brandsma en er is een Centre Catholique Titus Brandsma in Lyon. Men heeft er een Prix Titus Brandsma ingesteld, die eens per drie jaar wordt toegekend aan een journalist, een publicatie of een instelling, die geleden heeft van bedreigingen of vervolgingen vanwege zijn/haar engagement in de pers ten gunste van een belangrijk humaan of christelijk onderwerp. De Internationale Vereniging van katholieke esperantisten, IKUE heeft van Titus Brandsma een van zijn patronen gemaakt.