Jozef Duffhauss


Van Jozef Duffhauss (1900-1963) is veel beschreven o.a. in het boek “Omzien in Best” van de Stichting Geschiedenis van Best. Hij was de eerste pastoor van de Antonius parochie, oprichter van een rectoraat in het Batadorp en bouwpastoor van de Antoniuskerk in het Wilhelminadorp. Karakteristiek zijn vooral zijn goedheid, vrijgevigheid en gastvrijheid. Hij leefde eenvoudig en sober.Wat minder bekend is, is zijn kunstenaarschap. Voor zijn Antoniuskerk werkte hij nauw samen met glazenier Pierre van Rossum die vele glas in lood ramen heeft gemaakt op aanwijzing van pastoor Duffhauss. Vooral de sacramenten en de geloofsgemeenschap (veelal aangegeven met schapen en herders) zijn door hem uitgebeeld. De beide zijden van het middenrif waren nog niet voorzien van glas in lood ramen. Duffhauss vond dat daar heiligen moesten komen. Van Rossum nodigde hem uit zelf de ontwerpen te maken. Duffhauss ontwierp de ramen met: Elisabeth van Thuringen, Maria Magdalena, Theresia van Lisieux, Anna te Drieën, Jozef met Petrus en Odulphus. De ontwerpen van Jozef Duffhauss zijn duidelijk te onderscheiden van die van Pierre van Rossum, door zijn Jugendstil, het kleurgebruik en de keuze van de heiligen. In elk raam is onderin de deugd of eigenschap geschreven die kenmerkend is voor de heilige. In dit artikel zullen we enkele van zijn ramen gedetailleerd bespreken.

Elisabeth van Thuringen/meelijdend uit 1961

Elisabeth van Thüringen was weldoenster en nam het op voor de armen. Een voorbeeld voor pastoor Duffhauss.

De gouden kroon op het witgesluierde hoofd geeft aan, dat het hier een koningin betreft. Haar naam staat daarboven vermeld: H. ELISABETH. De paars getinte nimbus rond haar hoofd duidt op haar heiligheid. Zij draagt een blauwe mantel, die met een gouden gesp bijeengehouden wordt. Hieronder is een lange, rode japon zichtbaar met een goudkleurige ceintuur om het middel. Onder de zoom komen de neuzen van haar gouden muiltjes tevoorschijn. Haar linkerhand ondersteunt een met brood gevulde korf tegen haar buik. In de rechterhand ligt een stuk brood dat zij aan iemand uitdeelt. Haar hoofd is enigszins gebogen met de ogen gericht op de voor haar staande of liggende behoeftige(n).

Onder haar voeten staat op een hoopvol groene achtergrond een karaktereigenschap van Elisabeth geschreven: MEELIJDEND. De kleurrijke gestalte staat in een achtergrond van licht getinte glas-in-loodruitjes.

Het raam is te zien vanaf het altaar 2e raam boven links.

Maria Magdalena/liefderijk uit 1959

Op een achtergrond van licht getinte en enkele rode glasruitjes in lood gevat, staat Maria Magdalena zoals de naam in de rode nimbus rond haar hoofd aangeeft. Zij staat half afgewend met de blik naar rechts gericht. Lokken blond haar en een oor met witte knop komen onder haar witte hoofdsluier uit. Een los over haar schouders vallende roze jasje, afgezet met rode mouwzomen, valt over een sierlijk gekleurde, enkellange japon. Daardoor zijn haar blote voeten in teensandalen zichtbaar. Niet zo opmerkelijk is de kruik, die op haar rechter onderarm rust; met haar linkerhand ondersteunt zij de hals van de kruik. De kruik is het vaste attribuut dat op veel afbeeldingen van haar voorkomt. In de kruik bevindt zich kostbare en heilzame olie, zoals de verhalen over Maria Magdalena melden. Olie, welke zij LIEFDERIJK aanbrengt bij Jezus en anderen die daarvoor in aanmerking komen. Vandaar de aanduiding in de groene achtergrond onder haar voeten.

Het raam is te zien vanaf het altaar 3e raam boven links.

Anna te drieën uit 1959

De afbeelding toont niet alleen Anna, maar ook haar dochter Maria en haar kleinzoon Jezus. De rode sluier valt rondom Anna’s gezicht. Haar linkerschouder, rechts op het raam, maakt een halve cirkel met de gebogen elleboog. Haar rechterarm is moederlijk beschermend gerond om de schouder van haar dochter.

De ene arm van Maria is gekromd om het lijfje van haar kind Jezus; de andere rondt zij om de rug en billetjes van hem. Ook haar neigend hoofd, de ogen gericht op haar kind, vormt een ronding. Maria draagt een smalle bruin- en goudkleurige sjaal, lijkend op een draagdoek. Haar nimbus is transparant weergegeven, zodat de rode japon van Anna niet aan het oog van de toeschouwer onttrokken wordt.

De neervallende plooien van Maria’s blauwe gewaad vormen een ronding tot op de vloer. Ronde vormen worden in de beeldtaal vaak vrouwelijk genoemd. Aan het vrouwelijke wordt de eigenschap van omarmende bescherming toegekend.

Van het kind Jezus is alleen zijn nimbus opvallend in kleur. Het is de nimbus van de verrezen Christus: door een kruis doorsneden.

Het raam is te zien vanaf altaar 4e raam boven links.

Jozef en Petrus uit 1960

Bescheiden staat Jozef een pas achter Petrus. Waarschijnlijk is voor Jozef en Petrus gekozen, omdat Petrus de eerste priester, zelfs paus, is en Jozef de patroonheilige van de ontwerper Jozef (Joseph in het latijn) Duffhauss.

Jozef draagt roodkleurige kledij; hij is blootsvoets. Zijn bleke gezicht is omlijst door donker, halflang haar en heeft een volle baard met snor. Zijn rechterhand heeft hij geopend geheven en richt deze op een beschermende manier naar de kelk-met-kruis in Petrus handen. Zijn ogen zijn eveneens hierop gericht.

In de beeldtaal is Petrus in het algemeen te herkennen als een ietwat oudere man met kale schedel en een haarkrans. Ook baard met snor ontbreken nooit.

Onder zijn roodgele mantel draagt hij hier een gele, knielange tuniek waardoor zijn blote voeten en onderbenen zichtbaar zijn. Zijn blik is gericht op de kelk, met kruis op het deksel, in zijn handen. Zijn linkerhand omvat de kelk en de andere heeft hij als ondersteuning tegen de linker gelegd. De ernstige blik in zijn ogen is neerwaarts gericht op het voorwerp in zijn handen. De Mariablauwe nimbus rond zijn hoofd geeft zijn naam weer: H. PETRUS.

De beide heiligen krijgen de eigenschap TROUW toebedeeld, in het raam te lezen onder hun voeten.

Het raam is te zien vanaf altaar 1e raam boven rechts.

St. Odulphus uit 1959

Patroonheilige van de Gemeente Best en van het gilde, geboren in de 9e eeuw in Best. Vermoedelijk op de plaats van de huidige kerk. Over het witte habijt van de afgebeelde benedictijn Odulphus is een rode bisschopsmantel gedrapeerd, waarop een groenkleurig kruis. De slippen van zijn stola, waarop een kruisje is te zien, komen onder de mantel vandaan. Zijn zwarte schoeisel steekt onder de zoom van zijn kledij uit. VROOM staat in het groene veld aan zijn voeten te lezen.De ernst van zijn gezichtsuitdrukking met neergeslagen ogen voldoet aan deze typering. Zijn handen zijn geheven tot borsthoogte. Een gebeden- of bijbelboek heeft hij tussen de vingers van zijn rechterhand geklemd. Dit boek staat symbool voor geloofsverkondiging.

Het raam is te zien vanaf altaar 3e raam boven rechts.

Theresia van Liseux uit 1961

Gestileerd in Jugendstil staat hier de jonge kloosterlinge Theresia. De witte mantel is die van de orde der Karmelietessen; gebruikelijk is dat het habijt daaronder zwart is. De ontwerper is zo vrij om hiervan af te wijken en Theresia een bruin, in diverse tinten, toe te bedelen. Samen met de blauwe toetsen in de mantel geven deze accent aan de jeugdigheid van de kloosterlinge.

Zij heeft de handen opgeheven tot borsthoogte. De handen zijn los van elkaar gestrekt met omhoog wijzende vingertoppen. Haar haren worden bedekt door een wit kapje, waar een bruine sluier overheen is gedrapeerd. Haar gezicht is afgewend naar rechts, alsof zij afgeleid wordt in haar gebed. De kleurrijke stralen die van linksboven neerdalen, geven aan dat inderdaad vanuit de hemel Theresia’s aandacht wordt gevraagd. De stralen raken alle vier de delen van het raam.

Rond het hoofd van Theresia is de ronding van een rood getinte nimbus (aureool) te zien, als teken van haar heiligheid. Boven haar kruin is haar naam THERESIA te lezen.

Aan haar voeten de aanduiding KINDERLIJK, zeer toepasselijk op deze jeugdige kloosterlinge.

Te zien vanaf altaar 1e raam boven links.

Wil van den Bragt

Werkgroep Kunst als cultureel erfgoed

Bronnen:

- Boek: Verhalen in Glas en lood Antoniuskerk, Best

- Boek: De Antoniuskerk van gisteren van vandaag en morgen

- Website St. Odulphus van Brabant