Leo van der Sangen

Vader Marinus van der Sangen

Zijn vader was zijn grote voorbeeld. Hij was erg kunstzinnig en heeft hem bijzonder geïnspireerd. Vader Marinus van der Sangen (1900-1981) was getrouwd met Anna Everaers. Hij werkte aanvankelijk als klompenmaker. Door de na de Eerste Wereldoorlog toegenomen invoer van klompen uit België liep de werkgelegenheid hier steeds meer terug, en werd door hem als 20-jarige met succes uitgekeken naar een ander beroep. Hij begon bij het RKG (Rijks Krankzinnigen Gesticht) later RPI en tegenwoordig GGZE ‘de Grote Beek’ een opleiding als leerling-verpleger. Dat was in die tijd een interne opleiding op basis van kost en inwoning, waarbij 1x per maand werd toegestaan naar huis te gaan. In 1926 zag hij kans bij het toen sterk expanderende Philips in dienst te komen om daar als glastechnicus bij de radio-buizenfabriek aan de Emmasingel gedurende 45 jaren te werken. Hij ontsnapte op 30 maart 1943 op wonderbaarlijke wijze aan de gevolgen van een 2e bombardement op de Philipsfabrieken aan de Emmasingel door het R.A.F. Squadron 13 en kon zijn huis aan de Brugmanstraat in Eindhoven tot grote opluchting van zijn vrouw en kinderen ongeschonden bereiken.

Echter veel eerder tijdens zijn werkzaamheden bij het RKG begonnen zijn latente creatieve aspiraties op te borrelen. Marinus kon als personeelslid ook schilderlessen volgen. Tegelijkertijd begon hij als bijverdienste portrettekeningen te maken. Hij maakte inmiddels ook schilderijen (met name landschappen) die hij soms ook bij boeren in de omgeving als ruilmiddel voor voedsel aan de man bracht.

Intussen groeide zijn roem in de regio en dit leidde o.m. tot deelname aan een grote tentoonstelling in het toenmalige POC (Philips Ontspannings Centrum in Eindhoven).

Ook werd deelgenomen aan een tentoonstelling in Lith waar door de Osse Philips-vestiging een werk van hem werd aangekocht.

Ondertussen had hij zijn vaardigheden verder kunnen ontwikkelen bij gekwalificeerde leermeesters.

Het werk van Marinus van der Sangen komt ook voor in de documentatie van het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis in den Haag. Ook in de documentatie van Beeldende Kunst in Noord-Brabant wordt hij als schilder, tekenaar en graficus vermeld.

Ook in het Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1950 (Uitgave 1969) komen wij de naam van Marinus van der Sangen tegen.

Beroepsactiviteiten

Leo volgde de Lagere School aan de Barrierweg, daarna volgde hij een opleiding tot Machinebankwerker aan de Ambachtsschool aan de Catharinastraat beiden in Eindhoven.

Een van zijn leraren had zijn tekentalent ontdekt, en verwees hem via een advertentie in ‘Roomsch Leven’ (een Parochieblad in Eindhoven) waarin een leerling edelsmid werd gevraagd, in contact met Kerkelijk Edelsmid Jac. Wijnhoven toen aan de Grote Berg gevestigd. Die had het druk met veel reparaties vanwege de door veel kerken en haar interieurs opgelopen oorlogsschade. Op enig moment werd het werkaanbod wat minder en daarom werd er omgezien naar wat anders.

Toevallig ontmoette hij het Hoofd van zijn Lagere school Th. Van Eupen, die een aantal jaren wethouder in Eindhoven was, maar ook als Directeur van het Opleidingsinternaat van Bata was. Dit was voor Leo niet onbekend omdat zijn broers Thieu en Jos daar ook hun opleidingen hadden genoten. Hij startte in 1950 als volontair –met salaris- op de Model-afdeling. Leo en Diny trouwden in 1953, en nadat hun gezin 2 kinderen telde, en omdat er een economische binding met Best was ontstaan , kwamen zij in 1956 in aanmerking voor een van de aan Bata-employés toegewezen woningen in het Wilhelminadorp.

Leo rouleerde door het hele Bata-bedrijf , maar stelde op enig moment vast dat hij geen echte fabrieksman was, en het ontbrak hem ondanks de goede verdiensten naar zijn gevoel ook aan toekomstperspectief.

Via een familielid kwam hij in contact met Philips . Hij kon daar zijn tekentalent kwijt en begon bij Marketing Services Licht als Technisch Illustrator. Uiteindelijk groeide hij door tot Art-Director. In 1988 kon Leo op eigen verzoek met pensioen.

Creatieve opleidingen

De Tekenakte (Lager- en nijverheidsakte) werd door hem in zijn vrije tijd behaald aan de Kunstnijverheidsschool, hiervoor werd door in den Haag een 3 dagen durend examen afgelegd. Ook functioneerde hij 7 jaren lang als docent op de Bata Nijverheidsschool.

De naam van de Kunstnijverheidsschool werd gaandeweg gewijzigd in de Academie voor Industriële Vormgeving, tegenwoordig de Design Academy.

Ook de opleiding tot Zilversmid werd succesvol afgerond. Om te kunnen slagen voor het vak van Zilversmid zijn vaardigheden als tekenen, modelleren, en drijven vereist. Leo slaagde voor de Meesterproef op de School voor Goud- en Zilversmeden in Schoonhoven, dit ten teken dat zijn werkstukken bij de Rijks Waarborg voor goud en zilver voortaan in Gouda werden geregistreerd. Een Meesterteken wordt afgeslagen op een insculpatie, en opgeslagen bij de Rijks Waarborg , waar zich alle meestertekens van alle zilversmeden vanaf 1538 bevinden. Een Meesterteken is overigens beschermd. Het meesterteken van Leo bestaat uit twee ruiten en de letters LvdS.

Artistieke uitingen

Leo heeft zich op vele artistieke podia gemanifesteerd. Door zijn veelzijdige ambachtelijke activiteiten en dito gevolgde opleidingen wist hij zich op basis van zijn opgedane praktische vaardigheden te ontwikkelen tot een in en buiten Best veel gevraagd ontwerper en vormgever. Niet alleen binnen onze vereniging, maar ook bij lokale organisaties en media, kerken, vrienden, en met name ook bij de gilden.

Per categorie wordt hier verder op ingegaan, waarbij zijn rol en activiteiten binnen Dye van Best allereerst worden gememoreerd.

Activiteiten bij Dye van Best

Nadat Leo in 1956 –zoals hij dat zelf noemt- vanuit Eindhoven in Best was “geland” kwam hij als voormalig lid van de inmiddels opgeheven Heemkundekring Eindhoven via toenmalig voorzitter Guus van Gardingen in contact met Dye van Best. Hij herinnert zich dat hij door de vrouw van Wethouder Scheepens werd verwelkomd met de kreet: “Gij bent ginne Bestse”, hetgeen Leo er niet van weerhield zich actief te gaan opstellen. Er waren in die tijd 30 tot 40 leden die vergaderden in de boerderij van v.d. Meulengraaf aan de Klaverhoekseweg, notulen werden soms niet opgemaakt. De lezingen werden bijgewoond onder het genot van het gezellige open haardvuur!

In Wintelre (Pastoor van der Heijdenstraat/Willibrordusstraat):

- Herdenkingsmonument 1940-1945:

Een granieten zuil met aan de bovenzijde aan 4 zijden reliëfs een levensboom en de elementen lucht (twee vogels), vuur (de zon) en water (vis) die bijeen worden gehouden door een kring van mensen. Uitgevoerd door Dirk Oosterbosch naar ontwerp van Leo.

Illustraties in lokale media

In 1965 werd voor het eerst in Best een Gemeentegids uitgegeven. Die werd huis-aan-huis gratis verspreid, en ook aan toekomstige nieuwe inwoners bij inschrijving verstrekt. De illustraties in deze gids werden mede door Leo verzorgd.

In 1977 was de oplevering aan de bewoners van een ingrijpende reconstructie van het Wilhelminadorp een feit. Destijds werden de straten aantrekkelijker gemaakt, huizen opgeknapt, met meer openbaar groen en perkjes. De bewoners bleken daarvoor erg dankbaar en schonken een kunstwerk aan het Gemeentebestuur. Dit was een Aquarel van Leo waarop de reconstructie van het Wilhelminadorp aanschouwelijk werd afgebeeld, die destijds in het gebouw van Gemeentewerken een goede plaats kreeg, en nu in een van de ruimten van het Gemeentehuis te bewonderen valt.

Gilde-activiteiten

Na zijn huwelijk woonde Leo een 3-tal jaren in het stadsdeel Gestel in Eindhoven. Daar was zeker toen nog sprake van een bloeiend en actief gildewezen. Hij werd daar lid van het Sint Catharinagilde tot Blortem en Gestel. Blortem staat voor Blaarthem en was vroeger een onderdeel van de toenmalige Gemeente Gestel en Blaarthem. Dit gilde is zoals de meeste Brabantse gilden honderden jaren oud.

Van oudsher is zilver op allerlei manieren verbonden met de Brabantse gilden. Stille getuigen daarvan zijn de talrijke en zeer uiteenlopende objecten die de gilden in hun bezit hebben.

Naast de koning- en keizerschilden en andere soorten schilden bestaan er ook nog veel andere objecten zoals bijvoorbeeld: prijzenzilver, bekers, schalen, herinneringsschilden, jubileumspelden, eretekens, kronen, wandelstokken, gespen, sabels etc. Het ontwerpen, en vormen en graveren van deze attributen bezorgde Leo veel opdrachten van allerlei gilden.

De tambour heeft tot taak de gildetrom te slaan. Ook het ontwerpen en maken van een Gildetrom is een vaardigheid op zich. De trom kan gemaakt zijn van hout, koper of messing. In feite is het maken een apart vak, dat vroeger door ambachtslieden werd uitgeoefend. Er is achtereenvolgens sprake van het maken van een ontwerp, het maken van de tromketel, het drijven en ciseleren en afwerken van de tromketel. Tenslotte het aanbrengen van de banden, koorden en vellen. Ook deze vaardigheden beheerste Leo.

Maar naast de zilveren attributen hebben ook de vaandels bij een gilde een belangrijke functie en een van de belangrijkste gebruiksvoorwerpen. Het vaandel speelt een belangrijke rol binnen de traditionele gebruiken van het gilde. Nieuwe leden en een nieuwe koning leggen de eed van trouw af op het vaandel. Door Leo zijn voor tal van gilden de ontwerpen gemaakt voor een nieuw vaandel. Zoals ook het Hoofd- en Standaardvaandel van ons eigen St. Odulphusgilde.

Resumé

Leo van de Sangen is inmiddels bijna 90 jaar. Hij heeft zijn veelzijdige ambachtelijke vaardigheden als werknemer bij een aantal bedrijven opgedaan en met deze praktijkervaring zich op kunstzinnig vlak veelzijdig gemanifesteerd.

Hij heeft door scholing en studie wat veelal in de avonduren plaatsvond, een hoog ambachtelijk niveau bereikt.

Binnen onze Erfgoedvereniging heeft hij een relevante inbreng gehad als initiator en bestuurslid die al vroeg doorzag dat de activiteiten van een Erfgoedvereniging via allerlei uitingen ook extern onder de aandacht moeten worden gebracht.

Bert van Eert, Werkgroep Kunst als Erfgoed.

Bronnen:

Deze samenvatting kwam mede tot stand door meerdere gesprekken bij Leo van der Sangen thuis, waarbij hij mij ook voorzag van veel documentatie uit zijn uitgebreid persoonlijke archief.

Daarnaast is geput uit een aantal items die op internet over hem te vinden zijn