Boomfeestdag

Even wat feiten
Sinds 1957 zijn er volgens de organisatie tien miljoen bomen geplant door vijf miljoen kinderen. Tegenwoordig doen zo’n 260 gemeenten mee met de Boomfeestdag, ofwel 75% van de plaatsen in Nederland. Ieder jaar worden dan meer dan 100.000 kinderen en 30.000 volwassenen 200.000 bomen en struiken geplant.

In 2020 heeft het Ministerie van LNV de ondersteuning van Stichting Nationale Boomfeestdag opgenomen in haar Bossenstrategie. Hierin beschrijft ze het volgende streven: 'Ons streven is dat geen kind in Nederland de basisschool verlaat zonder een boom te hebben geplant'. 

Ontstaansgeschiedenis
In 1953 sloeg de FAO, de Internationale Organisatie van de Verenigde Naties voor Landbouw en Voedsel, alarm over de wereldwijde ontbossing. Dit leidde tot het aannemen van een resolutie die opriep tot een jaarlijks ‘World Festival of Trees’. Nederland reageerde hierop door het Landelijk Comité Boomplantdag op te richten. Dit comité, onder leiding van Staatsbosbeheer, kreeg de taak om het Nederlandse publiek, en vooral kinderen, bewust te maken van het belang van bomen en bossen.

Op 10 april 1957 werd de eerste officiële landelijke Boomplantdag (zoals die dag tot 1980 genoemd werd) gehouden in Apeldoorn, zo'n 1600 kinderen die namen toen deel. Tegenwoordig planten jaarlijks tienduizenden kinderen bomen en struiken tijdens het Boomfeestdag-plantseizoen. Het is niet duidelijk wanneer in Best de eerste Boomplantdag plaatsvond, maar vermoedelijk vanaf de jaren ’70.

Boomfeestdag plantseizoen
Tientallen jaren vond de Nationale Boomfeestdag plaats op de derde woensdag van maart. Ingegeven door onder meer veranderende weersomstandigheden (droogte) vindt sinds 2020 de Nationale Boomfeestdag plaats op iedere derde woensdag van november. Cor vertelt hierover: “Bijkomend voordeel is dat de bomen in de winterperiode goed kunnen wortelen, omdat ze nog geen vruchten en blad hoeven te laten groeien. In het voorjaar krijg je dan al mooi uitlopers.” En: “Door de klimaatverandering worden steeds vaker klimaatbestendige bomen en struiken geplant.”

De Nationale Viering is sindsdien ook het startschot van het Boomfeestdag-plantseizoen. Het plantseizoen loopt jaarlijks van de derde woensdag van november tot en met de derde woensdag van maart. Tijdens deze periode organiseren honderden organisaties een eigen Boomfeestdag voor kinderen. Op woensdag 2 april 2025 plantte wethouder Rik Dijkhoff de eerste boom aan de Koppelstraat, als onderdeel van de uitgestelde Boomfeestdag. Hij deed dit samen met 22 kinderen van groep 6 van Kindcentrum De Kiezel. Onder begeleiding van vrijwilligers van het IVN hebben de kinderen in totaal 26 bomen geplant vlakbij de hoek Koppelstraat/ Kanterseveldenweg, waaronder 8 populieren en 18 haagbeuken. 

De Bestse Boomfeestdag
Cor (79) is namens de IVN sinds 2013 bij de Boomplantdag betrokken. Sinds 1985 is hij al actief bij IVN, m.n. bij de werkgroep (roof)vogels. Al 35 geeft hij presentaties en activiteiten op basisscholen. De laatste jaren is hij ook de verzorgingshuizen in de regio gaan bezoeken met allerlei materiaal uit de natuur. De gemeente stuurt de Boomfeestdag aan. Landelijk wordt er jaarlijks door de stichting Nationale Boomfeestdag een thema bedacht. In 2022 was dat bijvoorbeeld ‘Met bomen werken’, in 2024 ‘Opgroeien met bomen’ en in 2025 ‘Van boom tot bos’. 

Welke bomen
De beleidsmedewerker groen bepaalt wat waar geplant wordt, bijvoorbeeld op plekken waar eerder bomen gerooid zijn. Soms wordt de buurt betrokken bij hun voorkeur voor welke bomen. De gemeente bestelt vervolgens de bomen bij kwekers. In Best worden vooral populieren en esdoorn-achtigen geplant. Vervolgens vraagt gemeenten scholen wie mee wil doen. Wilco vraagt de secretaris van IVN Best of er leden zijn die willen helpen bij het planten op de boomfeestdag. Dat is geen probleem: mensen helpen graag.

Steeds wordt dan een andere school gekozen en daarvan dan één groep, meestal groep 7. Cor legt uit dat het planten soms behoorlijk zwaar is, dus kinderen moeten wel wat aankunnen. De gemeente vraagt IVN om vrijwilligers en zorgt zelf dus voor de bomen en de boomgaten, die meestal met een graafmachine worden uitgegraven. 

Voorbereiding
Een dag of twee van te voren gaan Wilco namens de gemeente en Cor namens IVN naar de betreffende school om alles uit te leggen. Wilco vertelt over de procedure en de te nemen veiligheidsmaatregelen. Cor presenteert het nut van bomen en bossen en laat veel foto’s zien van de bomen en de vogels die er nestelen: welk blad, welke vrucht, welke bloeiwijze en welke insecten en vogels er in gaan wonen als ze groter zijn. Kinderen leren hoe belangrijk bomen zijn: o.a. CO2 opvangen, zuurstof geven, zorgen voor schaduw en koelte en levensgenot.

Planten!
Meestal komt de wethouder en/of iemand van IVN met een praatje en die plant de eerste boom. Gebruikelijk plant een groepje van 3 à 4 kinderen met één volwassene zo’n 4 à 6 bomen. Ze krijgen een schop, de laatste instructies en dan: gaan! Bij afscheid krijgen zij een kleinigheidje als dank en herinnering; meestal zaaigoed voor planten. Cor, die veel op scholen komt en met verschillende klassen 2x per jaar de natuur ingaat (o.a. bij het Lang Ven), ziet dat de kinderen graag meegaan. Natuurlijk, het is even uit de klas weg, maar er is buiten ook zoveel te zien en te doen.

Veranderende tijden
Cor ziet dat scholen steeds vollere programma’s hebben en dus minder tijd hebben om naar buiten te gaan. Gelukkig zijn er in best nu 2 ‘groenscholen’ (Aerlese Erven en de Zevensprong) waar 1 dag per week een leerkracht lesprogramma’s heeft voor alle groepen. Het gaat dan vooral over je eigen voedsel kweken. Daar past de Boomplantdag dus weer wel goed bij. In het algemeen komt er meer bewustzijn over de samenhang, het ecosysteem van bomen en vogels en paddenstoelen en insecten.

“Kinderen van nu zijn wat vluchtiger als het om teksten en opdrachten gaat”, zegt Cor. “Maar lekker struinen door bos en hei vinden vrijwel alle kinderen leuk, toen en nu. De kinderen van nu zij wel meer geïnteresseerd in het scherm, dus in mijn presentaties gebruik ik veel foto’s en tastbare dingen, als zaden en uilenballen”. Wat ook is veranderd, is dat er geen informatieborden bij de aangeplante bomen worden geplaatst. Op de foto zien we een verweerd bord langs de Sonseweg, schuin tegenover de poort van de Joe Mann-weg:

Groeiend Best, 31 maart 1982, Nationale Boomfeestdag 1982.
Dit jaar deden de zesde klassen van de Heijdonckschool mee aan de Nationale Boomfeestdag. Na veel materiaal van te voren te hebben gekregen, gingen we op 31 maart om 9.00 uur naar het stenen gebouw van onze school. Daar werd een toespraak gegeven door wethouder Scheepens en door iemand van Staatbosbeheer. Er werd uitgelegd waarom we eiken gingen planten. Daarna gingen we met zijn allen de bus in en reden we naar het stuk afgebrand bos. Het bleek schuijn tegenover het Joe Mann-theater te liggen. Daar stapten we uit en toen we in groepen waren verdeeld begonnen we te planten. Nadat we alle eiken keurig in een rijtje gezet hadden, werden er een paar foto’s gemaakt. Wethouder Scheepens onthulde nog een bord met de tekst: “Nationale Boomfeestdag 1982. Deze eikeboompjes zijn aangeplant door de Heijdonckschool.”

Daarna liepen we naar het restaurant van het Joe Mann-theater waar ons een kop chocolademelk aangeboden werd. We mochten toen nog even op de trimbaan ronddraven. Toen gingen we de bus in met een lineaaltje en een éénjarige berk. We reden naar school waar iedereen het mee eens was dat het een leuke ochtend is geweest. Tot slot wil ik nog wel even zeggen dat de berkeboom al in onze tuin staat, kaarsrecht, met behulp van het lineaaltje.

Ronald v.d. Bragt, 6a, Heijdonckschool.

Ten slotte
Hoe ziet de toekomst van de Boomfeestdag er uit? Aan de Stichting en Cor zal het niet liggen. In strategische visies worden bomen een belangrijke rol toebedeeld. Zo is in de nota Bos voor de toekomst van de Rijksoverheid het doel geformuleerd om in 2030 10% bosareaal toe te voegen. “Groen is hot”, besluit Cor, “maar het echt meewerken aan de Boomfeestdag is afhankelijk van de gemeente en de betrokken beleidsmedewerker(s).”

Verantwoording
Het artikel is tot stand gekomen na een Interview met Cor Karsemakers (IVN) op 13-10-25 en m.m.v. Wilco van den Berg (beleidsmedewerker groen van Gemeente Best). 

Verdere bronnen: https://www.boomfeestdag.nl/ en Wikipedia.

Ruud Op den Kamp
Werkgroep Immaterieel erfgoed

Naschrift
De directeur van de Nationale Boomplantdag reageerde per email op 19-10-25 enthousiast op dit artikel:

Beste Ruud, 

Dank je wel voor je bericht, heel mooi om te lezen hoe jullie de Boomfeestdag beschrijven als één van de tradities van Best. Dat geeft ons een trots en dankbaar gevoel! Hartelijke groeten en ook aan de vrijwilligers die zich al zo lang sterk maken om de kinderen van Best te bereiken met de belangrijke boodschap over bomen, bossen en duurzaamheid!

Marleen van den Ham
directeur-bestuurder Stichting Nationale Boomfeestdag